من از ماراتن کارهای مناسبتی گریزان هستم/"پنج کیلومتر تا بهشت" تلخ است

به گزارش خبرنگار مهر، علیرضا افخمی اواخر فروردین ماه امسال مجموعه تلویزیونی "پنج کیلومتر تا بهشت" را به سفارش گروه فیلم و سریال شبکه سه ویژه ماه رمضان کلید زد. این مجموعه به تهیه‌کنندگی داود هاشمی و نویسندگی افخمی و سجاد ابوالحسنی تهیه می‌شود. در این پروژه داریوش فرهنگ، مهدی سلوکی، پردیس افکاری، نفیسه روشن، رضا توکلی، شبنم قلی‌خانی، شهرام قائدی، شهنام شهابی و ... به ایفای نقش‌ می‌پردازند. به بهانه تولید این مجموعه به سراغ علیرضا افخمی رفتیم و با او گفتگوی کوتاهی انجام دادیم.

*خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و هنر: شما تجربه کارگرداین سریال‌های مناسبتی همچون "او یک فرشته بود"، "پنجمین خورشید" و "زیرزمین" را داشتید. گرچه این سه مجموعه در میان دیگر سریال‌های ماه رمضان پرمخاطب بود، اما موضوع آنها همچون "او یک فرشته بود" برای مخاطب بکر نبود. فکر می‌کنید مجموعه "پنج کیلومتر تا بهشت" تا چه حد بتواند نظر مخاطبان را جلب کند و حرف تازه‌ای داشته باشد؟

-علیرضا افخمی، کارگردان: وقتی تعبیر یک کار مناسبتی را به کار می‌برید لزوماً نباید در چنین آثاری موضوع بکر و بدیع باشد. معتقدم بعد از سریال "او یک فرشته بود" مجموعه‌ "اغماء" هم که نویسندگی آن را برعهده داشتم تا حد زیادی بداعت را داشت یا سریال "پنجمین خورشید" هم در فضای تلویزیون بکر بود و شاید علت پر مخاطب بودن آن بداعت‌اش بود. مجموعه "پنج کیلومتر تا بهشت" هم بداعت دارد و امیدوارم برای تماشاگران حرف تازه‌ای داشته باشد.

سوژه بکر اصل مهمی است و زمانی فیلمسازی سوژه بکر و تازه‌ای پیدا کند و روی آن کار کند از همان ابتدا 50 امتیاز برنده شدن را کسب کرده است، ولی تصدیق بفرمایید کار سختی است؛ چرا که موضوع‌های نمایشی محدود است. وقتی همه فیلمنامه‌ها و فیلم‌های خوب را آنالیز کنیم و به ایده‌های اولیه برسیم، متوجه می‌شویم طرح‌ها خیلی محدود هستند و سوژه نو به معنای واقعی کلمه خیلی سخت می‌توان پیدا کرد.

*ایده‌ها محدود هستند یا تلویزیون این محدودیت را برای نویسندگان ایجاد کرده است؟

- من راستش تا به حال در تلویزیون با محدودیت رو به رو نشدم و اینکه بخواهم کاری بسازم، اما بگویند از بنیاد این پروژه ایراد دارد و نمی‌توانم کار کنم. هرگز در چنین موقعیتی قرار نگرفتم. موضوع‌های نمایشی و دراماتیک خیلی متنوع نیستند. از وقتی که صنعت فیلمسازی ابداع شده است موضوع‌های تکراری از زوایای مختلف نگاه شده و درباره آن اثری ساخته شده است.

*به هر حال نگاه کردن از یک زاویه متفاوت هم اصل مهمی است. اصلی که برخی مواقع فیلمسازان به فراموشی می‌‌سپارند و شاهد کارهای تکراری هستیم.

- مسلماً زوایای متفاوت مهم است. اگر به یک سوژه از زاویه‌ای نو نگاه شده می‌توان نام یک کار نو را گذاشت. امیدوارم "پنج کیلومتر تا بهشت" خیلی از لحاظ ایده نو باشد. البته در سینمای دنیا فیلم‌های زیادی ساخته شده و این عرصه را تجربه کردند. من تلاش کردم نگاهی که به این ایده می‌کنم ایرانی اسلامی باشد. این مسئله هم مربوط به اعتقادات قلبی خودم می‌شود. چون من از جنبه الهی با نظرگاه اسلامی نگاه می‌کنم از همین منظر این ایده می‌تواند بکر و بدیع باشد.

*شما اشاره کردید در کارهای ماه رمضان لزوماً سوژه نباید بکر و بدیع باشد، بلکه زاویه نگاه باید این گونه باشد. با توجه به اینکه تجربه ساخت چند سریال رمضان را دارید چه نگاهی را در آثار مناسبتی دنبال می‌کنید؟

- من در سریال‌هایی که می‌سازم سعی می‌کنم یک نظرگاه جدید را به مخاطبان ارائه دهم. در سریال "پنج کیلومتر تا بهشت" هم این مسئله صدق پیدا می‌کند. اگر بخواهم مثالی روشنی بزنم فیلم "روح" جری زوکر داستان درباره روح سرگردان است، ولی بیش از آنکه به جنبه ماورایی داستان توجه کند به داستان‌های زمینی نگاه می‌کند. تفاوت‌اش با کار من در این است که روح سرگردان را از زوایه‌ای به تماشاگران نشان می‌دهم که با عناصر ماورایی درگیر شود.

نگاه بیننده خالی است و وقتی پای تلویزیون می‌نشیند و یک اثر را می‌بیند، این ما هستیم که به او جهت می‌دهیم. در واقع تماشاگر به موضوعی که تکراری هم به نظر می‌رسد از زاویه‌ای نگاه می‌کند که ما به عنوان فیلمساز نگاه می‌کنیم. در "پنج کیلومتر تا بهشت" به دنبال زاویه نگاه جدید هستیم تا آن را منتقل کنیم. 

*یکی از ویژگی‌هایی که ما در شما سراغ داریم این است که فیلمنامه کارهای مناسبتی را که می‌سازید در هنگام تصویربرداری می‌نویسید. آیا این مسئله در مجموعه "پنج کیلومتر تا بهشت" هم صدق پیدا کند و با توجه به موضوع ماورایی سریال چقدر تحقیقات زمان برد؟

- بله، نگارش فیلمنامه تمام نشده و ما با چهار قسمت پروژه را کلید زدیم؛ اما یک طرح کامل 70 صفحه‌ای داریم. از صبح تا شب ضبط می‌کنیم و بعد از آن روی فیلمنامه کار می‌کنم. فیلمنامه این مجموعه با مشارکت سجاد ابوالحسینی نوشته می‌شود. در واقع هر دو با هم می‌نویسیم. حضور ابوالحسنی کمک بزرگی به این پروژه است.

در مجموعه "پنج کیلومتر تا بهشت" از  سه زاویه تحقیق می‌کنم. یک زاویه آن ماورایی و جنبه‌های الهیات است. زاویه دیگر دارو و قاچاق دارو است که باید در این باره اطلاعات کافی برای این پروژه داشته باشیم. علاوه بر آن مشاوره‌های زیادی کردم. زاویه سوم بخش پزشکی است و اینکه فردی که در کما است در چه شرایطی قرار دارد. هنوز در بخش سوم تحقیقات کامل نشده و ادامه دارد.

*شنیده‌ایم این مجموعه لحظات طنز و شیرینی هم دارد که اجرای بخشی از آن بر عهده پردیس افکاری است که نقش مهشید را بازی می‌کند. چطور شد تصمیم گرفتید این مجموعه این لحظات را داشت؟ آیا تجربه موفق افکاری در مجموعه "در مسیر زاینده‌رود" در ماه رمضان شما را به این فکر انداخت؟

- در این داستان با موقعیت تلخی رو به رو هستیم، فردی که در یک دزدی در اثر ضربه‌ای که به سرش می‌خورد به کما می‌رود و ماجراهای زیادی برایش اتفاق می‌افتد. این ماجراها از لحاظ بنیادی تلخ است. من دوست دارم در کارهایی که برای تلویزیون می‌سازم این تلخی و گزندگی که حفظ می‌شود در کنارش مسکن‌هایی هم به مخاطبان داده شود تا آنها با یک سریال تلخ و ناراحت‌کننده رو به رو نشوند. وقتی موضوع خیلی تلخ باشد مخاطبان تلویزیون پس می‌زنند و خیلی تحمل نمی‌کنند.

بنابراین کاراکترهایی در ذهن ایجاد کردم تا لحظات طنزی را در کار ایجاد کند. خانم افکاری بین سه کاراکتری که در نظر گرفتم تا فضا را تلطیف کنند کمترین نقش را دارد. غیر از او که نقش مهشید را بازی می‌کند، یک دستیار پلیس به نام پرهام است که او بیش از نقش مهشید طنازی می‌کند. کاراکتر دیگری به نام فاطمه که نقش آن را نفیسه روشن ایفا می‌کند هم طناز است. این جمع که کاراکترهای اصلی هم سریال هم هستند فضای تلخ را تلطیف می‌کنند.

شبنم قلی‌خانی در نمایی از "پنج کیلومتر تا بهشت"

*چطور شد داریوش فرهنگ را برای بازی در مجموعه "پنج کیلومتر تا بهشت" انتخاب کردید که تاکنون هم تجربه بازی در کار مناسبتی را ندارد. آیا در هنگام نگارش به انتخاب او فکر کرده بودید؟ 

- نه، من موقع نوشتن عادت ندارم برای بازیگر خاصی بنویسم. نمی‌دانم خوب است یا نه؛ اما عادت به این کار ندارم. فیلمنامه و کاراکترها را در فضای خالی ذهن می‌نویسم. علاوه بر آن سعی می‌کنم نگارش را با کارگردانی جدا کنم. زمانی که فیلمنامه می‌نویسم در مقام فیلمنامه‌نویس هستم و بعد تمام می‌شود در مقام کارگردان تلاش می‌کنم بازیگران مناسب نقش را پیدا کنم. 

علاقمند بودم با داریوش فرهنگ کار کنم. به نظرم او بازیگر خیلی توانایی است و برای ایفای نقشی که در نظر داشتم بسیار چهره مناسب و صدای خوب و تاثیرگذاری داشت. در مجموع از همه نظر منطبق با ایده‌آل‌های ذهنم بود. وقتی به او پیشنهاد کردم در ابتدا دلهره‌ای برای پذیرفتن نقش داشت. البته کاملاً به او حق می‌دهم چون فرهنگ کارگردان است و معنی این ترس و دلهره را می‌فهم. وقتی دو جلسه با هم درباره فیلمنامه حرف زدیم و رو در رو همدیگر را دیدیم، احساس کردیم دیدگاه‌هایمان نزدیک به هم است. در دومین جلسه فرهنگ به من گفت خیالم راحت شد و می‌خواهم خودم را به تو بسپارم.

*کارهای رمضان همیشه با عجله تولید می‌شود و شما چند سال در این ماراتن کارهای مناسبتی حضور داشتید. چقدر به ماراتن کارهای ماه رمضان فکر می‌کنید و برایتان اهمیت دارد؟

- اتفاقاً من از ماراتن گریزان هستم و بیش از افراد دیگر در این سالها در این ماراتن تلویزیون بودم. هر چند در این ماراتن شکست نخوردم و هیچ وقت هم آبرویزی نشده است، اما ساخت اثری در زمان کم باعث شده که بیش از همه آزار ببینم و شرایط واقعاً خسته کننده و استرس زا است، چرا که کار روی آنتن است و تصویربرداری هم همچنان ادامه دارد. می‌خواستم از این موقعیت فرار کنم، ولی آقای پورمحمدی مدیر شبکه سه و آقای تخشید مدیر گروه فیلم و سریال این شبکه از مدیران خوب و دوستان نزدیک من هستند به دلیل ارادتی که داشتم تسلیم آنها شدم. واقعاً می‌خواستم قاطعانه ایستادگی کنم و کاری برای رمضان نسازم.

*شرایط دشوار کارهای مناسبتی مانع از علاقه شما برای ساخت چنین آثاری شده است؟

- بله، فرصت کم برای ساخت یک کار با کیفیت کم است، اما به دلیل اراداتی که به این دو بزرگوار دارم، آنها حکم کردند و من هم پذیرفتم. البته ناراحتم این کار را در چهار ماه و نیم باید جمع کنم. مطمئن هستم کیفیتی که در هنگام نگارش در ذهنم بود در اجرا حاصل نمی‌شود. مطمئن هستم سوژه این سریال هم به چند سوژه خوب داستانی که در ماه رمضان حرام شدند مثل "او یک فرشته بود"، "روز حسرت"، "اغما" و "پنجمین خورشید" می‌پیوندد که در اجرا لطمات زیادی خورد.

-------------------------------

گفتگو: فاطمه عودباشی